Podejmując się zlecenia, przewoźnik odpowiada nie tylko za towar, ale także za czas jego doręczenia oraz działalność podwykonawców. Jaki jest dokładnie zakres odpowiedzialności i w jakich przypadkach można jej uniknąć?
Odpowiedzialność przewoźnika drogowego regulują szczegółowo dwa akty prawne
Odpowiedzialność cywilna przewoźnika podlega pod dwa różne akty prawne. Jednym z nich jest konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR). Aby przepisy wspomnianej konwencji dotyczące odpowiedzialności przewoźnika miały zastosowanie, co najmniej jeden z krajów, na którego terytorium dochodzi do załadunku lub dostawy przewożonego towaru, musi ratyfikować umowę. Na terenie Europy praktycznie nie stanowi to problemu, ponieważ niemal wszystkie Państwa leżące na Starym Kontynencie podpisały umowę CMR. Z kolei podczas realizacji usług transportowych na terenie Polski odpowiedzialność przewoźnika podlega pod przepisy Ustawy prawo przewozowe.
Do czego zobowiązuje przewoźnika prawo przewozowe?
Aktem prawnym, który reguluje wszystkie kwestie dotyczące krajowego transportu drogowego towarów, jest Ustawa prawo przewozowe. Odpowiedzialność cywilna przewoźnika wynika z art. 65 ust. 1, który brzmi następująco: „Przewoźnik ponosi odpowiedzialność za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki od przyjęcia jej do przewozu aż do jej wydania oraz za opóźnienie w przewozie przesyłki”.
Warto zwrócić uwagę na trzy pojęcia dotyczące odpowiedzialności cywilnej przewoźnika, które znajdują się w powyższym przepisie:
- utrata – ma miejsce w przypadku, gdy wydanie przesyłki odbiorcy jest niemożliwe. Nie należy mylić tego pojęcia ze znacznym uszkodzeniem przesyłki, które nie pozwala na przywrócenie jej pierwotnego stanu,
- ubytek – występuje w przypadku wykrycia braków ilościowych lub zmniejszenia wagi przesyłki na odcinku pomiędzy załadunkiem a dostawą towaru,
- uszkodzenie – mowa tu o zmianach jakościowych, które wpływają na wartość handlową lub użytkową przesyłki. Do często występujących uszkodzeń zaliczają się m.in. zgniecenie, złamanie lub zamoczenie przesyłki.
Odpowiedzialność cywilna przewoźnika drogowego na gruncie przepisów krajowych może zostać ograniczona. Dzieje się tak, jeśli do ubytku, utraty, uszkodzeń lub opóźnienia w transporcie przesyłki doszło z przyczyn, które wystąpiły:
- po stronie nadawcy lub odbiorcy,
- były niewywołane winą przewoźnika,
- z właściwości towaru,
- na skutek siły wyższej.
Przeczytaj także:
Za co ponosi odpowiedzialność przewoźnik?
Przepisy, które określają odpowiedzialność przewoźnika w transporcie międzynarodowym, są zbliżone do regulacji obowiązujących podczas przewozów krajowych. Podobieństwa można zauważyć zwłaszcza w treści przepisu art. 17 ust. 1 konwencji CMR, według którego przewoźnik odpowiada za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru, lub za jego uszkodzenie, które nastąpiło w czasie między przyjęciem towaru a jego wydaniem, jak również za opóźnienie dostawy.
Na podstawie art. 17 ust. 2 konwencji CMR odpowiedzialność cywilna przewoźnika może zostać zniesiona w następujących przypadkach:
- winy osoby uprawnionej oraz jej zlecenia niewynikającego z winy przewoźnika,
- wystąpienia wad własnych towaru,
- wystąpienia okoliczności, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec.
Ciężar udowodnienia wystąpienia powyższych okoliczności spoczywa na firmie transportowej. W szczególności punkt 3 powyższego przepisu zawiera dość ogólne postanowienia, więc organ orzekający zazwyczaj rozpatruje każdy przypadek indywidualnie. Dlatego niezwykle ważne jest m.in. wskazanie wszystkich uwag dotyczących towaru lub załadunku na liście CMR przed rozpoczęciem przewozu.
Od odpowiedzialności cywilnej przewoźnika nie chroni zlecenie wykonania usługi transportowej innej firmie, np. gdy w wyniku awarii przewoźnik nie może podstawić swojego samochodu na załadunek. Wtedy często zdarza się, że szuka innego podmiotu, który zrealizuje za niego usługę. W takim przypadku odpowiedzialność przewoźnika nadal obowiązuje. W przypadku dokonania szkód przez podwykonawcę także podmiot, który zobowiązał się jako pierwszy do realizacji zlecenia, może także zostać pociągnięty do odpowiedzialności.
Przeczytaj także:
Kto odpowiada za opóźnienie dostawy?
Przewoźnik ponosi odpowiedzialność za nieterminową dostawę i opóźnienia w przewozie drogowym zgodnie z przepisami ustawy o prawie przewozowym lub konwencji CMR w zależności od obszaru, na jakim realizowany jest transport. Co istotne, w przepisach krajowych ani międzynarodowych nie znajdziemy regulacji, które wskazują postępowanie w razie nieterminowego załadunku lub w ogóle braku podstawienia samochodu. W takim przypadku przewoźnik ponosi odpowiedzialność zgodnie z ustaleniami zawartymi w zleceniu transportowym, czyli np. ponosi umowną karę finansową. Przed rozpoczęciem realizacji frachtu pochodzącego z takiego źródła jak giełda transportowa warto więc dokładnie przeczytać wszystkie zapisy umowy przewozu.
Podobnie jak w przypadku pozostałych uchybień, także w przypadku opóźnień odpowiedzialność cywilna przewoźnika może zostać zniesiona. Dzieje się tak, gdy do zdarzenia nie doszło w wyniku winy przewoźnika. Co istotne, przepisy konwencji CMR jasno wskazują, że odpowiedzialność przewoźnika drogowego nie może zostać zniesiona z powodu wady pojazdu, którym się posługuje w celu wykonania przewozu. Ponadto firma transportowa nie może powołać się na winę osób lub pracowników firmy, od której wynajęty został pojazd ciężarowy.
